Απο το νηπιαγωγείο η ομοφοβία ('Ερευνα)

Τα στερεότυπα των φύλων φαίνεται να δημιουργούνται από μικρή ηλικία, γρήγορα εμπεδώνονται και δύσκολα αλλάζουν. Από το νηπιαγωγείο κιόλας, υπάρχουν αυστηρά πλαίσια για τα «αποδεχτά» παιχνίδια των αγοριών, ενώ στο δημοτικό τα παιδάκια είναι ήδη έτοιμα να κολλήσουν ταμπέλες. Όσο μεγαλώνουν οι μαθητές τόσο πιο σκληροί μπορεί να γίνουν, χλευάζοντας, κοροϊδεύοντας και εκφοβίζοντας τον διπλανό που έχει «περίεργη» ή «διαφορετική» συμπεριφορά.

Έρευνα για τις διαστάσεις της ομοφοβίας στην Εκπαίδευση πραγματοποίησε η Ομάδα Εκπαιδευτικών του Συμβουλίου Νεολαίας Κύπρου σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Οικογενειακού Προγραμματισμού, στο πλαίσιο της εκστρατείας «Ασπίδα κατά της ομοφοβίας στην Εκπαίδευση».

Όσον αφορά στα κοινωνικά στερεότυπα, οι συμμετέχοντες υποστήριξαν ότι ξεκινούν με την είσοδο του παιδιού στο νηπιαγωγείο. Από πολύ νωρίς, είναι ήδη αρκετά αυστηρά τα «όρια» με τα αποδεκτά παιχνίδια και δραστηριότητες για τα αγόρια. Στο δε δημοτικό αναφέρθηκαν περιστατικά όπου κάποια αγόρια μπορεί να χαρακτηριστούν ως «gay» λόγω συμπεριφορών που δεν είναι συμβατές με τον κοινωνικά αποδεκτό ανδρικό ρόλο και οι εκπαιδευτικοί παρεμβαίνουν με σκοπό να διορθώσουν τις συμπεριφορές ώστε να συνάδουν με τα αποδεκτά «αγορίστικα» πλαίσια. Όπως αναφέρεται στη μελέτη, εκφράσεις τύπου «μην κάνεις όπως την κορούδα» παραπέμπουν σε μια ξεκάθαρη ηγεμονία του αντρικού φύλου. Γι’ αυτό και όποια αγόρια ξεπερνούν τη γραμμή, αντιμετωπίζονται με οίκτο, ντροπή και αποτροπιασμό. Τονίζεται, μάλιστα, ότι κάποια από αυτά τα αγόρια, προσπαθώντας να προστατεύσουν τον εαυτό τους από τα σχόλια, κάνουν επίδειξη του στερεοτυπικού ανδρισμού τους.

Όσον αφορά τα κορίτσια/γυναίκες, η έρευνα κατέδειξε ότι παρόλο που ο διαχωρισμός του κοινωνικού φύλου τις τοποθετεί ιεραρχικά σε κατώτερο επίπεδο, η μετάβαση στο «άλλο» κοινωνικό φύλο περνά κυρίως απαρατήρητη ή θεωρείται γενικά αποδεκτή. Σε μερικές περιπτώσεις τα «αγοροκόριτσα» παίρνουν μια ξεχωριστή κοινωνικά θέση λόγω του ότι μπορούν να υιοθετήσουν «αγορίστικους» ρόλους (π.χ. παίζουν ποδόσφαιρο). Είναι αξιοσημείωτο ότι οι αναφορές σε ομοφοβία προς κορίτσια/γυναίκες είναι πολύ λίγες στα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν.

Με βάση τα ευρήματα και η ομοφοβική χρήση της γλώσσας είναι εξαιρετικά συχνή στα σχολεία, τόσο στη Μέση όσο και στη Δημοτική Εκπαίδευση. Αυτό συμβαίνει στα εξής επίπεδα: από μαθητές σε μαθητές, από εκπαιδευτικούς σε μαθητές, από εκπαιδευτικούς σε εκπαιδευτικούς και από μαθητές σε εκπαιδευτικούς.

Τα περιστατικά ομοφοβικής χρήσης της γλώσσας από μαθητές σε μαθητές σύμφωνα με τις πληροφορίες που έδωσαν οι συμμετέχοντες, είναι πολύ συχνά και σε κάποιες περιπτώσεις ιδιαίτερα σκληρά. Συγκεκριμένα αναφέρθηκαν χαρακτηρισμοί και κοροϊδίες απέναντι σε μαθητή που φοιτούσε σε τμήμα Σχεδιασμού Ενδυμάτων. Μια καθηγήτρια ανέφερε ότι την ώρα της εφημερίας της στην αυλή του σχολείου κάποιοι μαθητές τού φώναζαν «πούστη» και του πετούσαν μπουκάλια.

Άλλος εκπαιδευτικός ανέφερε ότι οι μαθητές χρησιμοποιούν τη λέξη gay για οτιδήποτε αρνητικό θέλουν να δηλώσουν. Για παράδειγμα κάποιος μαθητής ταυτίζει οτιδήποτε θεωρεί άσχημο, λάθος ή αρνητικό με την ομοφυλοφιλία. Π.χ. αναφέρει ότι «είναι gay να μη σου αρέσει η metal μουσική» και καταλήγει ακόμα και στο συμπέρασμα ότι «είναι gay να είσαι gay!». Αναφέρθηκε ότι  χρησιμοποιούνται πολλές εκφράσεις που συνδέουν τη μη «αρρενωπή» συμπεριφορά με τη γυναικεία συμπεριφορά υπονοώντας πως αυτή αποτελεί μια υποδεέστερη κατηγορία.

Παράλληλα αναφέρθηκαν αρκετά περιστατικά που αφορούν ομοφοβική χρήση της γλώσσας από εκπαιδευτικούς προς μαθητές. Για παράδειγμα, σε ένα περιστατικό εκπαιδευτικός ζήτησε από τον μαθητή να «φερθεί σαν άνθρωπος». Αναφέρθηκε επίσης η περίπτωση καθηγητή που είπε σε συναδέλφους του ότι μαθητής «έχει χαλασμένα suspensions», γεγονός που παρέπεμπε στο ότι κουνιέται, κάτι που δεν θα έπρεπε να κάνει ένας άντρας. Σε σχέση με ομοφοβική χρήση της γλώσσας από εκπαιδευτικούς σε εκπαιδευτικούς αναφέρθηκε από εκπαιδευτικό το ότι οι υπόλοιποι καθηγητές στο σχολείο του «δεν είναι τόσο άντρες». Σ’ ένα άλλο περιστατικό υπήρξε ανησυχία από τους εκπαιδευτικούς επειδή συνάδελφός τους είχε «θηλυπρεπή συμπεριφορά» και ντυνόταν με ιδιαίτερο τρόπο.


ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

OI EKΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ Δημοτικής ανέφεραν ότι ο εκφοβισμός στο δημοτικό παρουσιάζει χαρακτήρα κυρίως λεκτικό (κοροϊδίες) αλλά και μέσα από αποκλεισμό παιδιών από το παιχνίδι (απομόνωση). Ένας εκπαιδευτικός ανέφερε περιστατικό στο οποίο μαθητές απομονώνουν άλλο μαθητή, του στέλνουν σημειώματα που γράφουν «είσαι gay» ή «κουνιέσαι» με αποτέλεσμα το παιδάκι να νιώθει πολύ άσχημα και να θέλει να αλλάξει σχολείο.

Στη Μέση Εκπαίδευση, σύμφωνα με τις αφηγήσεις των καθηγητών, όλα τα παραπάνω ενισχύονται και λαμβάνουν πιο μόνιμο χαρακτήρα. Εκτός από τις κοροϊδίες και τον αποκλεισμό αναφέρθηκαν και περιστατικά κακοποίησης στη βάση του σεξουαλικού προσανατολισμού /ταυτότητας του κοινωνικού φύλου όπου ο θύτης ήθελε μέσω της σεξουαλικής κακοποίησης να κοροϊδέψει το θύμα. Επιπρόσθετα αναφέρθηκαν περιστατικά όπου υπάρχει τόσο λεκτική όσο και σωματική κακοποίηση μαθητών με «θηλυπρεπή» συμπεριφορά. Καθηγήτρια αφηγήθηκε περιστατικό στο οποίο το θύμα δεχόταν λεκτική κακοποίηση αλλά και σωματική αφού του πετούσαν μπουκάλια και τον γελοιοποιούσαν μπροστά σε όλους τα διαλείμματα. Οι εκπαιδευτικοί δεν ανέφεραν κάποιου είδους χειρισμό ή αντίδραση εκ μέρους του σχολείου για οποιαδήποτε από τα προαναφερθέντα περιστατικά. Φανέρωσαν όμως αμηχανία και συνειδητοποίηση της ανεπάρκειας ικανοτήτων να αντιμετωπίσουν τέτοιες συμπεριφορές.


ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ

Στην ανάλυση των συμπερασμάτων, οι ερευνητές καταλήγουν στα ακόλουθα:
◗ Η ομοφοβία είναι εμφανής μέσα από τη χρήση της γλώσσας στο σχολικό σύστημα καθώς και μέσα από περιστατικά ομοφοβικού εκφοβισμού.
◗ Εντοπίστηκαν ξεκάθαρα ομοφοβικές στάσεις ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τους γονείς.
◗ Υπάρχει αρκετή άγνοια γύρω από θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού στα σχολεία και οι συμμετέχοντες δηλώνουν αδυναμία να αντιμετωπίσουν θέματα σεξουαλικότητας που προκύπτουν στον σχολικό χώρο.
◗ Οι εκπαιδευτικοί ανησυχούν για την αντίδραση των γονιών στα σεξουαλικά ζητήματα ή ζητήματα έκφρασης του κοινωνικού φύλου.
◗ Είναι πολύ σημαντικό το Υπουργείο Παιδείας να διαμορφώσει και να υιοθετήσει μια ξεκάθαρη πολιτική απέναντι στο ζήτημα της ομοφοβίας που να περιλαμβάνει όχι μόνο την αντιμετώπιση των περιστατικών ομοφοβικού εκφοβισμού στο σχολικό περιβάλλον αλλά και την πρόληψή τους.
◗ Προτείνεται η συστηματική και υποχρεωτική περιεκτική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση από μικρή ηλικία και σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης που να περιλαμβάνει τα θέματα του σεξουαλικού προσανατολισμού με στόχο τη διάλυση των μύθων και την άρση των προκαταλήψεων.

"ΑΣΘΕΝΕΙΑ" ΠΟΥ... ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ Ή ΜΕΤΑΔΙΔΕΤΑΙ

O κοινωνικός αποκλεισμός και χλευασμός ατόμων που εκφράζουν «θηλυπρέπεια» είναι, επίσης, ένα υπαρκτό φαινόμενο στην κυπριακή Εκπαίδευση, σύμφωνα με την έρευνα. Ένα παράδειγμα χλευασμού είναι η μίμηση «θηλυπρεπών» χαρακτηριστικών. Μια άλλη ομοφοβική στάση στην Εκπαίδευση διαφαίνεται μέσα από «προστατευτικές» κινήσεις των εκπαιδευτικών απέναντι σε παιδιά μικρότερης ηλικίας (πριν την εφηβεία), κυρίως προς τα αγόρια, στην προσπάθειά τους να υποδείξουν στα παιδιά να συμπεριφέρονται με πιο «αρρενωπό» τρόπο για να αποφεύγουν τον
χλευασμό ή ακόμα και για να «προλάβουν» μια μεταγενέστερη «εκδήλωση ομοφυλοφιλίας». Στις αφηγήσεις των συμμετεχόντων επικρατεί η αίσθηση ότι η ομοφυλοφιλία είναι κάτι τόσο σοβαρό ώστε να χρειάζεται να το «προλάβουμε», πεποίθηση που παραπέμπει στην ιδέα της ασθένειας ή διαταραχής.

Στον χώρο της Εκπαίδευσης εκφράζεται συχνά και ο φόβος ότι η ανεκτικότητα στον σεξουαλικό προσανατολισμό, θα προκαλέσει και αύξηση των ατόμων με μη ετεροφυλόφιλο σεξουαλικό προσανατολισμό. Αυτός ο φόβος εκφράζεται με δηλώσεις όπως «οκ, να είναι αλλά να μην το προβάλλουν προς τα έξω». Στον φόβο αυτό ενυπάρχει η προσδοκία για απόκρυψη ή εξάλειψη τυχόν μη «αρρενωπής» συμπεριφοράς. Επίσης, η στάση «το αποδέχομαι αλλά όχι για άτομο της οικογένειάς μου» επίσης εκφράστηκε ανάμεσα στους συμμετέχοντες των ομάδων εστίασης, που κατά τα άλλα δήλωναν ενάντια στις διακρίσεις.

εφημερίδα Φιλελευθερος - ΔEYTEPA 15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2012